Сvvлийн хэдэн жилд сансар огторгуй хvн тєрєлхтєнд єршєєлгvй хандаж байна. Огторгуйн уудмын нэгээхэн хэсгийг гийгvvлэгч нар хурдтай идэвхжиж буйн улмаас хvчтэй соронзон шуурга vvсч буй. Энэ нь дэлхийн хvн амд зvрхний шигдээс, толгой євдєх зэргээр нєлєєлж байгаа аж.

Соронзон шуурга эдгээр євчнийг єдєєн, сэдрээдэг байна. Сансар судлаачдын айдсыг тєрvvлж буй гол зvйл нь энэ бvхэн ердєє эхлэл гэнэ. Тэдний тооцоолсноор наран дээр толбо vvсэх, дэлбэрэх зэрэг нь нар сэрэхийн зєвхєн эхлэл. Нарны энэ шинж байгалийн гамшгийн давтамж ихсэх болсонтой холбоотой.

Австралийн одон оронч Дэвид Ренк, Ричард Нолл нарын энэ удаагийн сар ойртох vзэгдэл газар хєдлєлт юм уу галт уул дэлбэрэх зэрэг гамшиг дагуулна гэж "зєгнєсєн” нь биеллээ олж, энэ нь интернэт аймшигт сvйрлийн зєгнєлєєр дахин дvvрэхэд хvргэв. Гэхдээ тэдний таамаглал шинжлэх ухааны vндэслэлтэй юм.

Саяхны нэг єдєр огторгуйд айдас хvргэм зvйл vзэгджээ. Нарны идэвхжлийн нєлєєгєєр нарны хурц цацраг ойр ойрхон vзэгдэх болж. Хурц туяаг хvн эмзэг хvлээн авдгаас гадна тэдний биед сєргєєр нєлєєлдєг. Энэ нь зєвхєн эхлэл, нар нойрноос бvрэн сэрэх нь тодорхой бєгєєд энэ vед хэрхэх талаар эрдэмтэд "мєрєє хавчжээ”.

Нар унтаа байдлаа таягдан хаяж, илvv хурдтай идэвхжсээр дээд цэгтээ хvрэхэд дэлхий гэх их айл аюултай гvрэн болж хувирна. Дэлхийд vнэхээр юу болоод байгааг одоо хэр нь бодитоор тайлбарлаж чадахгvй л байна.

Ямартаа ч Австрали эрдэмтдийн "Сар ойртоход соронзон орноос хамаарах гамшиг нvvрлэдэг” гэсэн онолыг олон улсын эрдэмтэд хvлээн зєвшєєрєв. Энэ онолыг дэлхий нийт хvлээн зєвшєєрєх нь цаг хугацааны асуудал болжээ. Учир нь шинэ сар гарах, бvтэн сар гарах vзэгдлийн vеэр далай тэнгисийн давалгааны тvрлэг наанадаж 30 хувиар ихэсдэгийг далайчид мэддэг байсан ба баталсаар ирж.

Эртний аялагчид шинжлэх ухааны талаас тайлбарлаж чадаагvй ч сар ойртох vзэгдэл хэзээ ч сайн мэдээ авчирч байгаагvй гэж хэлдэг байж. Дэлхийн байгалийн дагуул гэгдэх сарны нууцыг бvрэн тайлаагvй.

Вангагийн хэлснээр 2304 онд хvн тєрєлхтєн сарны нууцыг тайлна. Бид сар бєєрєнхий биш зууван хэлбэртэй, нарны аймгийн аль нэг гаригтай мєргєлдсєн жижиг гаригаас бутарч vлдсэн хэсэг юмуу эрт цагт дэлхий шиг гариг байгаад сєнєсєн гариг буюу эрхэс гэдгийг л мэднэ.

Тvvнээс гадна дэлхий нийт Роберт Э.Хайнлайны "Сар бол цэвдэг авхай” гэх зохиолыг сая л ухаан орсон юм шиг хайх болж. Уг номон дээр сарны зєгнєл, бvтэн сар, жилийн хамгийн том сарны тухай єгvvлжээ.

Эрдэмтэн Ричард Ноллын vзэж буйгаар саяхны цунамигаас дутахааргvй байгалийн гамшиг болох эрсдэлтэй. Учир нь 19-ний "романтик шєнє” дуусаагvй бєгєєд дэлхийн байгалийн дагуулын аялал єєр гэнэтийн явдал авчирч болзошгvй гэнэ. Сар холдох vзэгдлийн vеэр л цуврал байгалийн гамшиг намжих гэнэ.

Энэ удаагийн сарны ойртолт жирийн бус vзэгдэл аж. Учир нь сар сvvлийн 20 жилд байгаагvйгээр дэлхийд ойртож байна. Саяхны цунамийн дараа "Аполло” сансрын хєлгийнхний судалж эрдэмтэд итгэх болов. Мєн сар ойртоход vргэлж соронзон орны нєлєєгєєр vvсдэг байгалийн гамшиг болж байжээ. Сар ойртох vзэгдэл сард нэг удаа тохиодог ч энэ удаагийнх 1992 оноос хойш болоогvй.

Эрдэмтэн Ноллыг баярлуулж буй ганц зvйл нь сар ойртох vеэр ганц л удаа гамшиг болдог байдал. Сардаа нэг удаа таагvй зvйл авчирдаг учир эрдэмтэн Нолл эл vзэгдлийг "сарын тэмдэг” гэж нэрлэжээ. Тэрбээр vvний учрыг бvрэн тайлаагvй ч сарны соронзон орны нєлєє дэлхийд хамгийн ойр цэгт хvрэхээс хоёр долоо хоногийн ємнє хvчтэй vзэгдээд єнгєрдєг аж.

"Хэт ойртохоос илvvтэйгээр тодорхой зайд сансрын хоёр биетийн нэгэндээ хvчтэй нєлєєлдєг эсвэл саранд хуримтлагдсан соронзон нєлєє дэлхийд нэг удаа vзvvлээд шавхагддаг” гэж Р.Нолл таамаглажээ. Тvvнийг эргэлзvvлж буй бас нэг зvйл бол дэлхийн тэнхлэг. Тэнхлэг єєрчлєгдєж байгаагаас єдрийн vргэлжлэх хугацаа 1.26 бичил секундээр богиносч байгаа аж. Бичил секунд секундыг мянга хуваасантай тэнцvv. Р.Ноллын vзэж буйгаар дэлхийн тэнхлэг хазайж байгаагаас огторгуйтай харилцах харилцаа єєрчлєгдєж буй. Тэнхлэг энэ байдлаар хэлбийсээр байвал єдєр шєнийн харьцаа алдагдах аж.

Тэрбээр Сэндайн цунамийг vvсгэсэн газар хєдлєлт дэлхийн тvvхэнд тав дахь хvчтэй газар хєдлєлт болсон ч эл гамшигт нэрвэгдсэн бvс нутгийнхан хамгийн бэлтгэлтэй байсныг онцлов.